“É preciso invertir a opinión xeral segundo a cal a motivación para concibir outro estado de cousas é a dureza dunha situación ou os sufrimentos que ela impón; sucede xustamente o contrario: só dende o día en que se pode concibir outro estado de cousas, unha nova luz alumea as nosas penurias e sufrimentos, e DECIDIMOS que estes son insoportables”.
Isto di Jean Paul Sartre nun lugar de O Ser e a Nada. E a continuación insiste: “É a partir de que se proxecta cambiar unha situación que esta se manifesta como intolerable”.
Atopámonos arestora nunha situación na que a realidade que estamos a vivir se nos presenta, ademais de como dramática, como intolerable. E na propia cualificación da mesma como inadmisible vai implícito o imperativo da súa transformación. Daquí que a Aula Castelao decidise adicar a XXXI SGF ao tema da revolución en tanto cambio cualitativo. As diferentes persoas que nos honraron coa súa presenza aquí e analizaron o tema proposto ao longo desta semana viñeron incidindo en tres liñas sobre as que nós queremos estructurar estas Conclusións:
1ª) Como é a realidade na que vivimos (como é no económico, no social, no político e no cultural).
2ª) Cales son as causas desta realidade.
3ª) O imperativo que se deriva das anteriores – que se deriva, por tanto ,da análise da realidade e da identificación das súas causas-: este imperativo consiste en amosar a necesidade dunha mudanza na base, dunha revolución, en contraposición ás outras dúas respostas posibeis ao estado de cousas padecido: a rebeldía sen programa, que queda en mero estoupido estéril, e por outro lado, a introxección da impotencia.
A nosa realidade económica ten un nome: chámase “modo de produción capitalista”. É hora xa de abandonar os eufemismos. O funcionamento deste non ten como finalidade a producción de bens que satisfagan as necesidades de todos, senón que a súa lei é a do beneficio privado baixo un réxime de propiedade absolutamente desigual. A desigualdade non é, pois, unha consecuencia accidental do sistema capitalista, senón o principio sobre o que éste se ergue. Como dixo Marx, o Capital só pode vivir á maneira dun vampiro, e nunca hai suficiente sangue que o colme.
A crise económica que estamos a padecer non é máis que unha consecuencia lóxica dun feito constatable: a voracidade do capital non ten barreiras de contención de seu, e o único que fixo que este amosase unha face máis mol ou máis dura dependeu unicamente de medidas de control contra perigos que ameazaban con derrubalo. A socialdemocracia comezou a perder sentido para este no preciso momento no que o único sistema con forza para lle facer fronte –a URSS- cae. O sistema parece non precisar hoxe de carautas , e volve deixar ao descuberto unha realidade interna que nunca deixou de existir: as clases sociais.
Sabemos que este sistema económico se rixe polo só principio do beneficio, no que o único valor é o valor de cambio, por obra do cal todo ben se convirte en mercadoría. Nel, as únicas relacións posibleis son a da acumulación do capital por parte da clase propietaria a expensas da explotación da clase maioritaria, a clase traballadora hoxe abocada a non ter nin traballo, ou a emplazar un novo significante: “working poor”.
No económico, explotación; no social, exclusión.
A actual crise sistémica levou a desigualdade xa existente a niveis paroxísticos: desregulación económica, desemprego, precarización das condicións de traballo… Isto sumado á privatización dos servizos públicos -que podían contribuír a atenuar as consecuencias desta desigualdade-. O que constitúe unha clara mostra de que o capitalismo e as súas élites se enriquecen á conta de universalizar a pobreza.
No caso de Galicia, todo isto vén engadirse a unha operación levada a cabo dende hai anos de desmantelamento do noso tecido produtivo propio, a través do cal se nos condenou non só á dependencia económica e, senón incluso á alimentaria. Hoxe, a mocidade galega vese obrigada a emigrar para sobrevivir, como anteriormente se veu forzada a xeración dos nosos pais e a dos nosos avós.
No político, os Estados xa non agochan a súa función de simples xestores ao servizo do grande capital. Os nosos gobernos estanlle cedendo a xestión da nosa dignidade –o Dereito a unha educación digna e o Dereito a ser asistidos en caso de enfermidade- á voracidade absolutamente insaciable do mostro.
A situación é esperpéntica até o punto de que a Banca–rescatada dos seus desfalcos privados con capital público- atesoura vivendas desocupadas, mentres miles de familias non teñen un teito baixo o que habitar, sendo desafiuzadas polas forzas de seguridade que pagan cos seus impostos.
Ao tempo que sucede isto, ao tempo que se atenta reiteradamente contra a vida e a dignidade dos que estamos vivos, preséntasenos como inviolable “o dereito á vida dos non-natos”, desposuíndonos ás mulleres do Dereito a decidir sobre o noso corpo, coa finalidade de reverter as conquistas das loitas feministas encamiñadas a que ser muller non fose un destino ou unha condena.
Asistimos, en definitiva, a un valeiramento da categoría que as “democracias liberais”, ergueron como a súa grande bandeira contra o que chamaron –de forma perversa - o “totalitarismo”. Esta bandeira era a categoría de “cidadán” como “suxeito de dereitos”. Ben é certo que esta categoría non chegou a ser nunca universal. Mais hoxe a exclusión ten lugar no seo mesmo da propia categoría: os propios cidadáns están excluídos dos dereitos de cidadanía. A Socialdemocracia comezou a perder sentido para o capitalismo no preciso intre en que o ùnico sistema para lle facer fronte –a URSS- cae.
Unha vez que a loita de clases se volve facer evidente, o sistema capitalista volve poñer en acción mecanismos de defensa contra o seu derrube: tentar anular a conciencia desta, fomentando o enfrontamento dos traballadores entre sí: aos duns sectores laborais con outros, aos seguros cos precarios, aos do país cos inmigrantes… impedindo a fraternidade e garantindo a perpetuación do Sistema.
Asistimos, asemade, ou ben á criminalización da aposta revolucionaria, ou ben á súa ridiculización, en tanto ideoloxía obsoleta. Mais cómpre observar cómo certas aseveracións do Manifesto Comunista se amosan máis verdadeiras hoxe que no momento da súa escrita.
O que o sistema a estas alturas pretende é convertir a nosa pobreza material en miseria, despoxándonos dos medios que temos para tomar conciencia da realidade. E, nomeadamente, do princiapal destes: O pensamento como capacidade de distanciamento reflexivo, comprometido e crítico. A supresión da Filosofía no Ensino Medio é unha medida claramente encamiñada a desposuírnos da nosa autonomía intelectual fronte á ideoloxía dominante.
A Aula Castelao convoca, unha vez máis, ao retorno do pensamento filsoófico. Estamos vivindo unha regresión en dereitos e en condicións de vida materiais que nos retrotrán ao século XIX, onde se volve facer verdadeira a frase de Marx de que “o proletariado non ten nada que perder agás as súas cadeas”.
Galicia, pobo colonizado e explotado a un tempo, padece todas as eivas analizadas en grao superior. Na realidade galega, a opresión nacional e a explotación de clase alíanse, formando unha mesma e única contradición a superar:
-Nin a nosa economía,
-Nein os nosos conflictos propios,
-Nin a nosa identidade política son recoñecidos nin respetados.
Arrincóusenos a nosa Historia, a nosa Lingua, a nosa Dignidade. E a única entidade dun ser ao que non se lle permite decidir sobre si é a escravitude.
Nós pensamos que outro mundo, outra sociedade é posible. E temos claro que o que non é posible é outro capitalismo. Que un sistema que nace da desigualdade, e que medra en progresión directa co incremento da mesma, por moito que se reforme, nunca poderá ser igualitario.
A construción dun marco político e social xusto, de convivencia, onde se respete a dignidade humana pasa por que a clase traballadora, os desposuídos, os pobos colonizados asumamos a nosa identidade nacional e de clase. Pasa por constituírse en suxeito político consciente e organizado, para que o poder –esta vez si- pertenza ao pobo, xa que hoxe as nosas “democracias liberais” se están revelando como o que en esencia nunca deixaron de ser: unha combinación de “pluto-cracia” e de “olig-arquía”.
Se a asunción do internacionalismo proletario –entendendo este significante como unha toma de posición subxectiva e non como unha condición obxectiva- É a condición previa para calquera emancipación, a soberanía e a autodeterminación son os requisitos necesarios para poder levaja a cabo. Pois sen poder político para reapropiarnos e decidir sobre os nosos recursos todo o dito até aquí ficaría en pura teoría.
Dende a Aula Castelao de Filosofía pretendemos, nesta XXXI SGF, partindo do noso ámbito social específico de traballo –o do pensamento-, contribuír a unha transformación que cada día se nos amosa máis imprescindíbel.
No camiño cara unha sociedade sen clases, sen explotación, onde os individuos e os pobos se poidan desenvolver libremente precédennos moitos homes e mulleres, que nos deixaron o seu legado de pensamento, traballo e loita.
Non podemos permitirnos caer no desánimo nin na desesperanza. Acompáñanos a memoria, mais danos azos tamén o presente: as revolucións que hoxe están en curso e as que agardamos están por vir.
Pete Seeger, finado este ano, popularizou unha canción que se convertiu no grande himno do movemento polos Dereitos Civís en EE.UU. a partir da famosa Marcha do 63, “We shall overcome”, que dí así:
“No fondo do meu corazón eu teño fe,
Camiñaremos da man algún día,
Non temos medo hoxe,
Algún día venceremos”.
Isto di Jean Paul Sartre nun lugar de O Ser e a Nada. E a continuación insiste: “É a partir de que se proxecta cambiar unha situación que esta se manifesta como intolerable”.
Atopámonos arestora nunha situación na que a realidade que estamos a vivir se nos presenta, ademais de como dramática, como intolerable. E na propia cualificación da mesma como inadmisible vai implícito o imperativo da súa transformación. Daquí que a Aula Castelao decidise adicar a XXXI SGF ao tema da revolución en tanto cambio cualitativo. As diferentes persoas que nos honraron coa súa presenza aquí e analizaron o tema proposto ao longo desta semana viñeron incidindo en tres liñas sobre as que nós queremos estructurar estas Conclusións:
1ª) Como é a realidade na que vivimos (como é no económico, no social, no político e no cultural).
2ª) Cales son as causas desta realidade.
3ª) O imperativo que se deriva das anteriores – que se deriva, por tanto ,da análise da realidade e da identificación das súas causas-: este imperativo consiste en amosar a necesidade dunha mudanza na base, dunha revolución, en contraposición ás outras dúas respostas posibeis ao estado de cousas padecido: a rebeldía sen programa, que queda en mero estoupido estéril, e por outro lado, a introxección da impotencia.
A nosa realidade económica ten un nome: chámase “modo de produción capitalista”. É hora xa de abandonar os eufemismos. O funcionamento deste non ten como finalidade a producción de bens que satisfagan as necesidades de todos, senón que a súa lei é a do beneficio privado baixo un réxime de propiedade absolutamente desigual. A desigualdade non é, pois, unha consecuencia accidental do sistema capitalista, senón o principio sobre o que éste se ergue. Como dixo Marx, o Capital só pode vivir á maneira dun vampiro, e nunca hai suficiente sangue que o colme.
A crise económica que estamos a padecer non é máis que unha consecuencia lóxica dun feito constatable: a voracidade do capital non ten barreiras de contención de seu, e o único que fixo que este amosase unha face máis mol ou máis dura dependeu unicamente de medidas de control contra perigos que ameazaban con derrubalo. A socialdemocracia comezou a perder sentido para este no preciso momento no que o único sistema con forza para lle facer fronte –a URSS- cae. O sistema parece non precisar hoxe de carautas , e volve deixar ao descuberto unha realidade interna que nunca deixou de existir: as clases sociais.
Sabemos que este sistema económico se rixe polo só principio do beneficio, no que o único valor é o valor de cambio, por obra do cal todo ben se convirte en mercadoría. Nel, as únicas relacións posibleis son a da acumulación do capital por parte da clase propietaria a expensas da explotación da clase maioritaria, a clase traballadora hoxe abocada a non ter nin traballo, ou a emplazar un novo significante: “working poor”.
No económico, explotación; no social, exclusión.
A actual crise sistémica levou a desigualdade xa existente a niveis paroxísticos: desregulación económica, desemprego, precarización das condicións de traballo… Isto sumado á privatización dos servizos públicos -que podían contribuír a atenuar as consecuencias desta desigualdade-. O que constitúe unha clara mostra de que o capitalismo e as súas élites se enriquecen á conta de universalizar a pobreza.
No caso de Galicia, todo isto vén engadirse a unha operación levada a cabo dende hai anos de desmantelamento do noso tecido produtivo propio, a través do cal se nos condenou non só á dependencia económica e, senón incluso á alimentaria. Hoxe, a mocidade galega vese obrigada a emigrar para sobrevivir, como anteriormente se veu forzada a xeración dos nosos pais e a dos nosos avós.
No político, os Estados xa non agochan a súa función de simples xestores ao servizo do grande capital. Os nosos gobernos estanlle cedendo a xestión da nosa dignidade –o Dereito a unha educación digna e o Dereito a ser asistidos en caso de enfermidade- á voracidade absolutamente insaciable do mostro.
A situación é esperpéntica até o punto de que a Banca–rescatada dos seus desfalcos privados con capital público- atesoura vivendas desocupadas, mentres miles de familias non teñen un teito baixo o que habitar, sendo desafiuzadas polas forzas de seguridade que pagan cos seus impostos.
Ao tempo que sucede isto, ao tempo que se atenta reiteradamente contra a vida e a dignidade dos que estamos vivos, preséntasenos como inviolable “o dereito á vida dos non-natos”, desposuíndonos ás mulleres do Dereito a decidir sobre o noso corpo, coa finalidade de reverter as conquistas das loitas feministas encamiñadas a que ser muller non fose un destino ou unha condena.
Asistimos, en definitiva, a un valeiramento da categoría que as “democracias liberais”, ergueron como a súa grande bandeira contra o que chamaron –de forma perversa - o “totalitarismo”. Esta bandeira era a categoría de “cidadán” como “suxeito de dereitos”. Ben é certo que esta categoría non chegou a ser nunca universal. Mais hoxe a exclusión ten lugar no seo mesmo da propia categoría: os propios cidadáns están excluídos dos dereitos de cidadanía. A Socialdemocracia comezou a perder sentido para o capitalismo no preciso intre en que o ùnico sistema para lle facer fronte –a URSS- cae.
Unha vez que a loita de clases se volve facer evidente, o sistema capitalista volve poñer en acción mecanismos de defensa contra o seu derrube: tentar anular a conciencia desta, fomentando o enfrontamento dos traballadores entre sí: aos duns sectores laborais con outros, aos seguros cos precarios, aos do país cos inmigrantes… impedindo a fraternidade e garantindo a perpetuación do Sistema.
Asistimos, asemade, ou ben á criminalización da aposta revolucionaria, ou ben á súa ridiculización, en tanto ideoloxía obsoleta. Mais cómpre observar cómo certas aseveracións do Manifesto Comunista se amosan máis verdadeiras hoxe que no momento da súa escrita.
O que o sistema a estas alturas pretende é convertir a nosa pobreza material en miseria, despoxándonos dos medios que temos para tomar conciencia da realidade. E, nomeadamente, do princiapal destes: O pensamento como capacidade de distanciamento reflexivo, comprometido e crítico. A supresión da Filosofía no Ensino Medio é unha medida claramente encamiñada a desposuírnos da nosa autonomía intelectual fronte á ideoloxía dominante.
A Aula Castelao convoca, unha vez máis, ao retorno do pensamento filsoófico. Estamos vivindo unha regresión en dereitos e en condicións de vida materiais que nos retrotrán ao século XIX, onde se volve facer verdadeira a frase de Marx de que “o proletariado non ten nada que perder agás as súas cadeas”.
Galicia, pobo colonizado e explotado a un tempo, padece todas as eivas analizadas en grao superior. Na realidade galega, a opresión nacional e a explotación de clase alíanse, formando unha mesma e única contradición a superar:
-Nin a nosa economía,
-Nein os nosos conflictos propios,
-Nin a nosa identidade política son recoñecidos nin respetados.
Arrincóusenos a nosa Historia, a nosa Lingua, a nosa Dignidade. E a única entidade dun ser ao que non se lle permite decidir sobre si é a escravitude.
Nós pensamos que outro mundo, outra sociedade é posible. E temos claro que o que non é posible é outro capitalismo. Que un sistema que nace da desigualdade, e que medra en progresión directa co incremento da mesma, por moito que se reforme, nunca poderá ser igualitario.
A construción dun marco político e social xusto, de convivencia, onde se respete a dignidade humana pasa por que a clase traballadora, os desposuídos, os pobos colonizados asumamos a nosa identidade nacional e de clase. Pasa por constituírse en suxeito político consciente e organizado, para que o poder –esta vez si- pertenza ao pobo, xa que hoxe as nosas “democracias liberais” se están revelando como o que en esencia nunca deixaron de ser: unha combinación de “pluto-cracia” e de “olig-arquía”.
Se a asunción do internacionalismo proletario –entendendo este significante como unha toma de posición subxectiva e non como unha condición obxectiva- É a condición previa para calquera emancipación, a soberanía e a autodeterminación son os requisitos necesarios para poder levaja a cabo. Pois sen poder político para reapropiarnos e decidir sobre os nosos recursos todo o dito até aquí ficaría en pura teoría.
Dende a Aula Castelao de Filosofía pretendemos, nesta XXXI SGF, partindo do noso ámbito social específico de traballo –o do pensamento-, contribuír a unha transformación que cada día se nos amosa máis imprescindíbel.
No camiño cara unha sociedade sen clases, sen explotación, onde os individuos e os pobos se poidan desenvolver libremente precédennos moitos homes e mulleres, que nos deixaron o seu legado de pensamento, traballo e loita.
Non podemos permitirnos caer no desánimo nin na desesperanza. Acompáñanos a memoria, mais danos azos tamén o presente: as revolucións que hoxe están en curso e as que agardamos están por vir.
Pete Seeger, finado este ano, popularizou unha canción que se convertiu no grande himno do movemento polos Dereitos Civís en EE.UU. a partir da famosa Marcha do 63, “We shall overcome”, que dí así:
“No fondo do meu corazón eu teño fe,
Camiñaremos da man algún día,
Non temos medo hoxe,
Algún día venceremos”.
Montserrat Fernández Arén
Conclusións da XXI Semana Galega de Filosofía
Fuente RSS
